МЕТОДИЧЕСКАЯ КОПИЛКА

Ватанны саклаучылар көненә, Бөек Җиңүнең 70 ел булуына багышланган иртә программасы

               «Туган илдә һәрвакыт булсын кояш, тынычлык, дөньябызда татулык!»

                                                                                                   Төзеде:

                                                                                            башлангыч сыйныф укытучысы

 Хайбуллова Гелсирен Минсеитовна

Ватанны саклаучылар көненә, Бөек Җиңүнең 70 ел булуына багышланган

«Туган илдә һәрвакыт булсын кояш, тынычлык, дөньябызда татулык!»

дип исемләнгән  иртә программасы

Тема:  «Туган илдә һәрвакыт булсын кояш, тынычлык, дөньябызда татулык!»

Максат: Укучыларның Бөек Җиңү һәм Ватан сугышы турында алган белемнәрен тирәнәйтү, гражданлык һәм патриотик хисләр, туган җиренә, халкына, милләтенә карата мәрхәмәтлек, горурлык тәрбияләү.

Җиһазлау: мультимедиа, учак, чыршы, агач төпчеге, табиб, солдат киемнәре, мылтык,хат, һәйкәл, чәчәкләр, батырлык, тынычлык, Туган ил турында мәкальләр  язылып эленә.

Иртәнең барышы.

“Солдатта булган диләр” җыр башкарыла.

Бәйрәм белән сезне, кадерле дуслар! Ватанны саклаучылар көне уңаеннан оештырылган бәйрәм кичәсен башлыйбыз!

Бер бәйрәм бар февральдә

Кадерле ул һәркемгә.

Аны иң зур бәйрәм дип

Мөмкин хәтта әйтергә.

Ул тынычлык бәйрәме

Аны һәр кеше белә.

Ватанны саклаучылар

Бәйрәме дип йөртелә.

Ул солдатлар бәйрәме,

Без котлыйбыз аларны.

Әтиләрне, абыйларны,

Һәм бөтен солдатларны.

 Хәерле көн, хөрмәтле тамашачылар!

Ир- егетләребезне чын күңелебездән бәйрәм белән котлыйбыз. Сезгә сәламәтлек, зур уңышлар телибез.

 23 февраль – Ватанны саклаучылар көне. Бу – батырлар һәм кыюлар көне. Безнең бабайлар, әтиләр без тыныч, мул тормышта яшәсен, бәхетле булсын өчен Ватаныбызны саклаган.

23 нче февраль… Бу бәйрәмгә инде 87 елдан артык. 87 елдан артык инде кешелекнең иң көчле яртысы көч, түземлелек, патриотизм һәм мәрхәмәтлелек бәйрәмен билгеләп үтә. Нарва һәм Псков янында немец басып алучыларын җинү хөрмәтенә 1918 елның 23 февралендә Кызыл Армия көне бәйрәмен билгеләп үтү турында декрет чыгарыла. Соңыннан бу бәйрәм Совет Армиясе һәм хәрби диңгез Флоты көне итеп үзгәртелә. Ә хәзер берничә ел инде Ватанны саклаучылар көне буларак билгеләп үтелә. Россиядә элек-электән үк Ватанны саклаучы иң хөрмәтле һәм изге профессия булып саналган. Ватанга хезмәт итү  – ул халыкның тыныч тормышын саклау, үз илеңнең намусын саклау.

 “Армия” сүзе латинчадан “коралладырылган” диеп тәрҗемә ителә. Ләкин армия коралы белән генә түгел, ә үзенең кыю, батыр солдатлары белән көчле. 1945 нче елда Совет Армиясе Гитлер гаскәрләрен тар-мар итеп, Европаны фашист илбасарларыннан азат итте.

 Ә тыныч вакытта безнең армия Россиянең унар меңләгән километр коры җир, су һәм һава чикләрен саклый. Һәм һәрвакыт борынгы бабаларыбызның иң яхшы хәрби традицияләренә таяна.

 Александр Невский һәм Дмитрий Донской, Козьма Минин һәм Дмитрий Пожарский, Александр Суворов һәм Михаил Кутузов, Георгий Жуков һәм Константин Рокоссовскийның бөек җиңүләре бүгенге солдатларны батырлыкка өнди, Ватанны яратуга өйрәтә.

“Солдатлар” җыры башкарыла.

2 нче укучы: Еракта-еракта тора,

Минем абый сакта тора.

Әни эштә чакта тора,

Әти юлда чакта тора,

Мин уйнаган чакта тора,

Син йоклаган чакта тора!

3 нче укучы: Телевизор да карамый,

Читкә карарга ярамый,

Чиккә генә карап тора,

Дошман килеп кермәсен ди,

Безнең серне белмәсен, ди.

4 нче укучы:  Әниләр эштэ булганда,

Берүзең генә калганда,

Түгел өйне саклап тору

Бу бит-илне саклап тору!

5 нче укучы: Еракта-еракта тора,

Минем абый сакта тора.

Сакта һәр-һәр чакта тора.

Әйтмим кайсы якта тора

Син үзең дә сорап торма,

Бусы-хәрби сер!

6 нчы укучы: Без дә, үскәч, Ватанны саклаучылар сафына басарбыз.

“Мәңге сүнми торган хәтер”

Экранда матур көн күрсәтелә. Күңелле татар бию көе яңгырый. Егетләр, кызлар бииләр. Кинәт, бер кыз йөгереп килә һәм сугыш башлануын хәбәр итә.

Экранда сугыш рәсемнәре чиратлашып чыга. Биюче кызлар, егетләр урыннарында катып калалар. “Смуглянка “ көе яңгыраганда,егетләр солдат киемнәрен киеп, мылтык алып сугышка китүләре, ә кызларның озатып барулары, кулларында 1941 дигән саннар.

1 алып баручы: 22 июнь. Таң атып килә. (Экранда күрсәтү) Гүзәл авыллар, шәһәрләр                   тыныч йокыда. Әниләрнең җылы куенында, тәмле тешләр күреп, нәни сабыйлар изрәп  йоклыйлар.  Шул вакытта канга туймас фашистлар безнең авылларны, шәһәрләрне үлем утына тоттылар. Бөек Ватан сугышы башланды. Аяусыз сугыш башланды.

2 алып баручы: Ерткыч фашист килә ил өстенә

                                  Кол итәргә илем кешесен!

                                  Тез чүккәнче – басып җан бирербез.

                                  Туган ил һәм азатлык өчен!

Солдат: Безне озаткан сукмакларны

                 Капламасын үләннәр.

                 Яз кайтмасак, көз кайтырбыз,

                 Сез көтегез сөйгәннәр.

Җыр “Солдатлар” (Р. Әхмәтҗанов  сүз. Ф. Әхмәдиев муз.) – 1 күплет яңгырый һәм кызлар егетләрне сугышка озату күренешләре сүрәтләнә. ( Экранда “Родина – мать зовет” рәсеме).

1 алып баручы: Сугыш.... Нинди авыр,каһәрле, шомлы сүз бу! Ул миллионлаган кешенең гомерен өзгән, күпме баланы ятим иткән, аналарны тол калдырган.

Сәхнәгә әнкәй чыга:    Сугыш елларында,

                                               Данлы яу кырына,  

                                               Озаттым мин күзем нурларын,

                                                Кояш баткан якта,  

                                               Гомерлеккә сакта,

                                               Калды ирем, калды улларым.

                                               Һаман, әле һаман,

                                               Өмет өзмим тәмам.

                                               Көндә карыйм кайтыр юлларга...  

Сәхнәдә  солдатлар хат язганын, укуын, ялитүен сәхнәләштерү күрсәтелә.”В землянке” көе яңгырый.

Сәхнәгә солдат чыга, учак янына утыра, хат яза, укый: Кичке атыш тынган    минутларда,

                                                                                                     Әнкәй, сиңа сагынып хат язам.

                                                                                                     Дары исе сеңгән конвертыма

                                                                                                    Йөрәгемнең бер бөртеген салам.

2 алып баручы: Бер кайтмасак, бер кайтырбыз диеп китсәләр дә , күпме ир – егетләребез туган туфрагын күрү бәхетенә ирешә алмадылар. Алар еракта мәңгелек йокыга талдылар. Туган җирләре өчен башларын салган бу батырларны онытырга хакыбыз юк.

Җыр “Син көтәсен һаман улыңны” (г. Гәрәева муз., Ф. Нәҗмиева сүз.)

Җыр яңгыраганда, сәхнәгә ана керә. әкрен генә атлап, һәйкәл янына бара.(Сәхнәдә “Һәйкәл”)

Ана: Исәнме, улым! Менә мин тагын синең янында. Салкын түгелме, балакаем?

Улы тавышы: Юк, әнкәем, салкынның ни икәнен мин белмим. Миңа беркайчан да салкын түгел.

Ана: Нигә үзеңне сакламадың, улым? Хәтерлисеңме? “әнкәем, Берлинны гына алыйк та, алтыбыз алты яктан кайтып керербез, - дигән идең,- бәхетле яшәрбез, - дип язган идең.

Улы тавышы: Әйткән сүзләрем һәрвакыт йөрәк түремдә, әнкәем. әмма башкача мөмкин булмады. Дошман белән көрәш аясыз булды. Картлык көнендә ничек яшисең соң, әнкәем?

Ана: Барысы җитеш, улым. Сугыштан исән кайткан ике абыең бик кадерләп кенә кунактан кунакка гына йөртәләр. Берсеннән дә авыр сүз ишеткәнем юк. Алар янында сез дә булсагыз, куанычымның чиге булмас иде. Бәлки, син мине тиз генә танымагансыңдыр да, балам?

Улы тавышы: Таныдым, әллә кайлардан таныдым, әнкәем, күз нурым, әгәр мөмкин булса, мин сине кочагыма алар идем, әмма минем кулларым, инде үзем дә кузлы тимердән. Димәк, мәңгелек, әнкәем.

Ана: Йөрәк түремдә тугыз ай буе йөрткән, күкрәк сөтемне имезеп үстергән баланы югалтыу ай-һай авыр шул, улым.

Улы тавышы: Шулайдыр, әнкәй! Ләкин син сөен! Без бит Ватан өчен, тынычлык өчен һәлак булдык. Тез чүгеп, кол булып яшәсәң, бу дөньяның ни рәхәте булыр иде!

Ана: Шулай, улым, дөрес әйтәсең. (Ана һәйкәлгә чәчәкләр куя, “Солдатлар” көе яңгырый, шул вакытта :

Улы тавышы: Кичер,әнкәй, кичер!

                               Яу кырыннан

                                Кайта алмавымны...

                                Кичер,әнкәй, кичер

                         Чит ил туфрагында

                         Мәңгелеккә

                         Ятып калганымны.

1 алып баручы: Узган авыр юлларыңны

                                 Онытырга тырыш, ана.

                                 Яраларың да төзелсен

                                 Инде тынычланса. (“Солдатлар" көе)

                           

1941 нче ел, 22 июнь.Фашист ил басарлары безнен жиребезгэ бэреп керделэр. Боек Ватан сугышы башланды.

А.б. Сугыш ким дигэндэ 27 миллионнан артык ватандашыбызнын газиз гомерен  алып китте.

Ирлэр фронтка китте.Тормышнын авырлыгы авылда  калган карт-корылар, бала-чагалар, хэм хатын-кызлар жилкэсенэ тоште. Фронтны ризык белэн тээмин иту бурычы аларга йоклэнде. Сугышнын ин кахэрлэнгэн ачысы ачлык-ялангачлык хэм авыр хезмэт иде.

«Барысы да фронт очен! Барысы да жину очен» дип эшлэделэр. барлык авырлыкларга тузделэр. Алар очен ин авыры беркайчанда кире кайтарып булмый торган зур югалту, кайгылы кара кэгазь килу булды.

Кайтмаганнар куплэр яу кырыннан

Кайтмаганнар илне саклаганнар

Курыймыйча утка атлаганнар

Суда батмаганнар

Кайтмаганнар

Илне сатмаганнар

Кукрэк киереп аны яклаганнар.

А.б.Кайтмаганнар

Уйда сакланалар

Жырдай ятланалар

Кайтмаганнар

Сандык топлэрендэ

Очпочмаклы хатлар

Куз карасы кебек сакланалар.

Жину зур корбаннар талэп итте. Аларны мэнгелэштеру-безнен изге бурычыбыз, намусыбыз эше. Аларнын якты истэлеге алдында яна буын баш ия. Тыныч йоклагыз батырлар.

.   Онытмыйк Жину батырларын,

Алар очен улем юк жирдэ!

Буыннардан-буыннарга кучэ

Батырларнын  гомере жыр булып.

Илне яратудан остен хис юк

Чын батырлык- илгэ тугрылык

“Күрәсем килә...” җыры башкарыла.

Кайтмаса да туган якларына

Калсалар да чит-ят жирлэрдэ.

Алар хаман хэтер турендэ,

Исэннэрнен изге жырында.

 Киткэн улын котеп хаман да

Тон йокламый чыга аналар.

Кайтмый хаман , кайтмый балалар

Хэтерлэтеп канлы елларны,

Хэйкэллэрдэ утлар яналар

Йорэклэрдэ сыкрый яралар.

 70 нче мэртэбэ туган жиребезгэ чэчэкле, сандугачлы тыныч яз килэ. Дэхшэтле сугыш еллары никадэр ерагая барса да, халыкбатырлыгынын боеклеге, фашизмны жинунен донья кулэмендэге тарихи эхэмияте безнен кунеллэргэ шулкадэр якыная бара. Еллар уза. Ветераннар сафы елдан-ел сирэгэя бара.

Саклыйк бергэ газиз туган якны,

Бу жирдэ без исэн чагында.

Хэр ел саен шаулап чэчэк атсын

Голбакчалар артсын тагын да!

“Ромашка” биюе башкарыла

Олкэн буын! нигез салган,саклап калган

Рэхэт илдэ яшибез без жырлап кына

Сезнен буын бу тормышны тозегэн буын

Безнен конгэ куанып яши тыйнак кына.

70 ел илебез куге аяз!

Сугыш беркайчан да булмаска тиеш.

Я,эйтегез,сугыш кемгэ кирэк икэн?

Хэр адэмнен газиз башы бит бер генэ,

Бу доньяда безне соеп кеше иткэн

Якты,изге жэннэтебез –тик жир генэ!

 Саклыйк бергэ газиз туган якны,

Бу жирдэ без исэн чагында.

Хэр ел саен шаулап чэчэк атсын

Голбакчалар артсын тагын да!

 Ал нурларга торенеп кояш байый

Уткэн юллар килэ кунелгэ

Жинулэрне яулап алган коннэр

Онытылмас гомер-гомергэ.

Еллар,коннэр утэ,гомер утэ

Доньяда бер нэрсэ дэ бакый тугел

Тарсынмыйча яшик бер-беребезне

Донья иркен,иркен булсын кунел.

Безгэ гомер бирэ вакыт.

Уз чамасын узе белеп

Гомер уза, хэтер кала

Хэтер белэн без мэнгелек!

Тэмле булсын теллэр,якты булсын йозлэр

Сэламэтлек сезгэ,тыныч гомер сезгэ

Очрашырга язсын безгэ,курешергэ

Килер конебездэ.

“Һәрвакыт булсын кояш” бию башкарыла

Очрашуыбызны  дуслар тэмамлыйбыз,

Хушлашабыз инде бугенгэ.

Сау булыгыз якты моннар,

Тыныч тормыш калсын кунелдэ

Тыныч кына торсын заманалар

Имин генэ булсын доньялар.

А.б. Сау булыгыз!!!

Ватанны саклаучылар көненә багышланган кичә

                                            Туган ил сагында

Совет Армиясе маршы. С.Сәйдәшев муз.

1. Хәерле көн, безнең иң кадерле кунакларыбыз! Сезне чын күңелебездән бәйрәм белән котлыйбыз. Сезгә сәламәтлек, зур уңышлар телибез.

2. Бүген 23 февраль – Ватанны саклаучылар көне. Бу – батырлар һәм кыюлар көне. Безнең бабайлар, әтиләр без тыныч, мул тормышта яшәсен, бәхетле булсын өчен Ватаныбызны саклаган.

1: 23 нче февраль… Бу бәйрәмгә инде 80 елдан артык. 80 елдан артык инде кешелекнең иң көчле яртысы көч, түземлелек, патриотизм һәм мәрхәмәтлелек бәйрәмен билгеләп үтә. Нарва һәм Псков янында немец басып алучыларын җинү хөрмәтенә 1918 елның 23 февралендә Кызыл Армия көне бәйрәмен билгеләп үтү турында декрет чыгарыла. Соңыннан бу бәйрәм Совет Армиясе һәм хәрби диңгез Флоты көне итеп үзгәртелә. Ә хәзер берничә ел инде Ватанны саклаучылар көне буларак билгеләп үтелә. Россиядә элек-электән үк Ватанны саклаучы иң хөрмәтле һәм изге профессия булып саналган. Ватанга хезмәт итү  – ул халыкның тыныч тормышын саклау, үз илеңнең намусын саклау.

2: “Армия” сүзе латинчадан “коралладырылган” диеп тәрҗемә ителә. Ләкин армия коралы белән генә түгел, ә үзенең кыю, батыр солдатлары белән көчле. 1945 нче елда Совет Армиясе Гитлер гаскәрләрен тар-мар итеп, Европаны фашист илбасарларыннан азат итте.

1: Ә тыныч вакытта безнең армия Россиянең унар меңләгән километр коры җир, су һәм һава чикләрен саклый. Һәм һәрвакыт борынгы бабаларыбызның иң яхшы хәрби традицияләренә таяна.

2: Александр Невский һәм Дмитрий Донской, Козьма Минин һәм Дмитрий Пожарский, Александр Суворов һәм Михаил Кутузов, Георгий Жуков һәм Константин Рокоссовскийның бөек җиңүләре бүгенге солдатларны батырлыкка өнди, Ватанны яратуга өйрәтә.

Туган җир турында җыр.

1: Бүгенге  Ватанны саклаучылар көненә багышланган кичәбез җыр-биюләр, бәйгеләр белән үрелеп барыр. Бәйгедә әтиләрдән, бабайлардан һәм абыйлардан торган ике команда катнаша. Һәр командага 5шәр кеше кирәк.

2: Командаларга үз бәяләрен биреп торыр өчен жюри сайларга кирәк.

1: Хәзер һәр командага чиратлап сораулар бирелә. Жюри командаларга бирелгән сорауларга җавапларның төгәллеген, дөреслеген, тулылыгын бәяли. Әгәр бер команда сорауларга җавапны белмәсә, җавап бирү хокукы икенче командага күчә. Һәр дөрес җавап өчен бер бал куела.

“ Интеллектуаль викторина”

 1. Россия армиясен оештыручы булып кем тора? (Петр I)
2. Россия флотын кем оештыра? (Петр I)
3. “Гардемарин” нәрсәне аңлата? (“гардемарин” французча “диңгез гвардиясе” дип тәрҗемә ителә, ягъни гардемарин ул диңгез академиясен тәмамлаучы кеше. Бу дәрәҗә Петр I тарафыннан 1716 нчы елда кертелә)
4. Гренардерлар кемнәр алар? (гренардерлар – алар гранатаметчиклар, колонна алдыннан баручы)
5. Винтовка очына беркетелә торган очлы корал нәрсә дип атала? (штык)
6. “Алар бер генә тапкыр ялгышалар”, — дип кемнәр турында әйтәләр? (Сапер)
7. Нинди җайланма ярдәмендә агулы газлардан сакланып була? (Противогаз)
8. Хәрби кирәк-яракны саклаучы склад нәрсә дип атала? (Арсенал)
9. Төз атучыны кем дип атыйлар? (Снайпер)
10. Корабль белән идарә итүче руль тәгәрмәчен нәрсә дип атыйлар? (Штурвал)
11. Моряклар арасында киң таралган өс киеме ничек дип атала? (Тельняшка)
12. Сигнал утлары белән юл күрсәтүче яр буендагы башня нәрсә дип атала? (Маяк)

Нәтиҗә ясала.

татар халык биюе.

2: 2 конкурс –  “Күренекле шәхесләр”
1: Сезнең каршыгызда Россиянең алты бөек шәхесенең портретлары тора. Сезгә аларның исемнәрен атарга кирәк. Әгәр аларның ил алдындагы хәрби казанышларын да әйтсәгез, өстәмә бал куела. Башта икенче команда портретның номерын һәм анда сурәтләнгән шәхеснең исемен атый, аннан соң беренче команда. Шулай дәвам итәбез.

Жюри нәтиҗә ясаганчы мин сезгә солдат хаты укып китмәкче булам.

Сәлам, сәлам ерактан,
Сәлам сиңа солдаттан.
Сәлам илнең чигеннән,
Сәлам Ильнурчигыңнан.
Менә мин дә солдат булдым,
Кирзовый итек кидем.
Өстемдә — гимнастерка,
Билемә каеш бүдым.
Кая инде атлап йөрү –
Айт — двага басабыз.
Аркага биштәрле капчык,
Авыр мылтык асабыз.
Старшина бигрәк зәhәр,
Безнең каннарны эчә.
Чираттан тыш нарядта
Булдым әле мин кичә.
Кухняда почти бер центнер
әрчедем вак бәрәңге.
И ходаем, нигә болай
Җәфалыйсың бәндәңне.
Иртән – ботка, кичтән – ботка,
Шулар солдат ашлары.
Эшләр болай барса, җаным,
Кытаклый да башлармын.
Йоклап китеп, тәмле генә
Төшләр күргән чагымда
«Тревога!» дип куркытып
Уяталар барын да.
Вәт шунда башлана мәhшәр!
Мәж киләбез күч кебек.
Гимнастерканы – аякка,
Чалбарны башка киеп.
Синең артыңнан чапканчы,
Стадионда чапсам,
Бу кадәр интекмәс идем,
Мылтыктан да тоз атсам.
Бу кадәр интекмәс идем,
Турник белән дус булсам,
Гер күтәрсәм, суда йөзсәм,
Кышын чаңгыда шусам.
Шулай, җаный, служба бара,
Зарлана дип уйлама.
Кешегә әйтсәң, «слабак!» диеп
Я көләрләр – сөйләмә!
Үзен анда ни хәлләрдә?
Бик онытып бетермә.
Көтү бик авыр булса да,
Тырыш инде көтәргә.
Ике елга клуб ягына
Карама, онытып тор.
Күп тә үтмәс, сөйгән ярың
Баhадир булып кайтыр.
Вакыт үткәрәм диеп,
Карама чит – ятларга.
Егетләрнең асыллары
Китә илне сакларга.
Анда калган малай – шалай
Күз сала – нитә калса,
Мин аны үзем айт – двага
Бастырам, алла бирса!
Ярый, җаный, сау бул инде,
Көяләнмә, тыныч тор.
Илне hәм сине саклаучы
Булачак генерал – ИЛНУР!

1: 3 конкурс – “Хәрби хәзерлек”
2: Хәрбиләр физик яктан чыныккан булырга тиеш. Шуңа күрә хәзер булачак конкурс сезнең физик әзерлекне күрсәтәчәк.
1. Отжимание. Һәр командадан берәр кеше катнаша. Ничә отжимание ясаса, командага шулкадәр бал өстәлә.
2. Армрестлинг. Командадан берәр кеше катнаша. Җиңүче команда копилкасына 5 бал өсти.

Нәтиҗә.

Башлангыч сыйныфлар чыгышы.

Рәмис:               Еракта-еракта тора,

                          Минем абый сакта тора.

                          Әни эштә чакта тора,

                          Әти юлда чакта тора,

Ренат:                Мин уйнаган чакта тора,

                          Син йоклаган чакта тора!

                          Телевизор да карамый,

                          Читкә карарга ярамый,

         Ленар:      Чиккә генә карап тора,

                          Дошман килеп кермәсен ди,

                          Безнең серне белмәсен, ди.

         

  Илназ:             Әниләр эштэ булганда,

                          Берүзең генә калганда,

                          Түгел өйне саклап тору

                           Бу бит-илне саклап тору!

   Айзат:         Еракта-еракта тора,

                         Минем абый сакта тора.

                         Сакта һәр-һәр чакта тора.

С.Азат:            Әйтмим кайсы якта тора

                         Син үзең дә сорап торма,

                          Бусы-хәрби сер!

Илшат: Без дә, үскәч, Ватанны саклаучылар сафына басарбыз.

 

  Д.Азат:             Минем бабай-капитан,

                         Германиядән кайткан,

                         Утлар-суларны кичкән,

                         Берлинга барып җиткән.

Илнур:            Фашистларны җиүгән ул,

                         Сугышны бетергән ул,

                         Инде бөтен кешегә

                         Тынычлык китергән ул.

    

              Диңгезчеләр биюе башкарыла.

2: 4 конкурс -  Капитаннар ярышы.
1: Һәрберегезгә билгеле булганча, армиядә хезмәт итүченең хәрби дәрәҗәсе була. Сез хәрби дәрәҗәләрне беләсезме икән, шуны тикшерик әле. Хәзер капитаннар алмашлап хәрби дәрәҗәләрне атый. Күпме дәрәҗә атыйсыз, командагызга шуның кадәр бал өстәлә.

Нәтиҗә.

2: 5 конкурс. Ватанны саклаучыларга багышланган җырларга конкурсны башлыйбыз. Берәр куплет җыр башкарасыз. Кайсы команда иң ахыргы булып җырлый, шуңа 5 бал өстәлә.

Нәтиҗә.

Сиринә “Дуслар кирәк” җыры.

1: 6 конкурс…Армия сафларында хезмәт итү – һәр ир-егетнең изге бурычы. РФ Конституциясе һәм башка федераль кануннар хәрби хезмәткәрләргә дәүләт мөстәкыйльлеген һәм аның территориаль бөтенлеген саклау, илнең иминлеген тәэмин итү, дошман һөҗүмнәрен кире кагу һәм халыкара йөкләмәләрне үтәү бурычларын йөкли.
Хәзер соңгы сорауларга җавап бирик инде.
1. Бүгенге көндә сезнең авыллардан хәрби хезмәттә ничә кеше һәм алар кемнәр?
2. Безнең районнан Советлар Союзы Геройларын атагыз.
3. Афганстанда хезмәт иткән авылдашларны атагыз.
4. Чечняда хезмәт иткән авылдашларны атагыз.

Концерт номеры.????

2 нче алып баручы: Сүзне жюрига бирәбез.
Жюри конкурс нәтиҗәләре белән таныштыра.Җиңүче команданы котлый.

1: Хөрмәтле әтиләр, дәү әтиләр, абыйлар, малайлар! Бәйрәмебез ахырына якынлаша. Сезне Ватанны саклаучылар көне белән чын күңелдән котлыйбыз.

2: Без сезгә ышанабыз, без сезне яратабыз. Сез безне һәм туган илебезне күз карасыдай якларга һәм сакларга һәрвакыт әзер. Һәрвакыт сәламәт булыгыз.

Тынычлык җыры.

               

Хэтер белэн без мэнгелек.

Боек Жинунен 70 еллыгы унаеннан эдэби-музыкаль кичэгэ сценарий.

( Пэрдэ ябык.Тантаналы музыка янгырый.Сэхнэ артында алып баручы сойли).

А.б. Сугыш китергэн хэсрэт-михнэт дэрьясын сонгы тамчысына хэтле эчеп ,ослэренэ ишелгэн ботен авырлыкларга чыдап-тузеп,ил-кон очен сэламэтлеклэрен,яшьлеклэрен,бэхетлэрен корбан итеп,ул елларнын авыр йоген жигелеп тарткан сугышчоры кешелэренэ багышлана.

Хор: « Яраннар чэчэк аткан»

А.б. 1941 нче ел,22 июнь.Фашист ил басарлары безнен жиребезгэ бэреп керделэр.Боек Ватан сугышы башланды.

А.б. Сугыш ким дигэндэ 27 миллионнан артык ватандашыбызнын газиз гомерен алып китте.Шуларнын 320 мене безненякташларыбыз.Безнен авылдан гына да бу сугышта 110 кеше катнашты.65 кеше сугыш кырында ятып калды.

А.б. Эй син хэтер,гомер язларыннан

        Яшьлеклэрне безнен чакырып ал.

        Жырлыйк дуслар!

        Безнен бу койлэрдэ

        Кайтмый калганнарнын

        Хакы бар.

 Номер: 

А.б. Ирлэр фронтка китте.Тормышнын авырлыгы авылда калган карт-корылар,бала-чагалар,хэм хатын-кызлар жилкэсенэтоште.Фронтны ризык белэн тээмин иту бурычы аларга йоклэнде.Сугышнын ин кахэрлэнгэн ачысы ачлык-ялангачлык хэмавыр хезмэт иде.

«Барысы да фронт очен!Барысы да жину очен» дип эшлэделэр.барлык авырлыкларга тузделэр.Алар очен ин авыры беркайчанда кире кайтарып булмый торган зур югалту,кайгылы кара кэгазь килу булды.

А.б. Бу кайгыдан таулар богелерме?

        Кан-яшь тэме-чишмэ суларында

        Жил кагылып нинди кой уятыр

       Тетрэп торган кунел кылларында

А.б.Кайтмаганнар куплэр яу кырыннан

       Кайтмаганнар илне саклаганнар

       Курыймыйча утка атлаганнар

       Суда батмаганнар

       Кайтмаганнар

       Илне сатмаганнар

        Кукрэк киереп аны яклаганнар.

А.б.Кайтмаганнар

       Уйда сакланалар

        Жырдай ятланалар

        Кайтмаганнар

        Сандык топлэрендэ

        Очпочмаклы хатлар

        Куз карасы кебек сакланалар.

А.б. Бик куп  кан.куз яше тугелде.озакка сузылган 4 ел.Ул еллар эле буген дэ хич узып китмэслек озын булып тоела.Э сугышбарганда хэр йортны .хэр гаилэне кайгы.улем сагалап йоргэндэ?Сонгы ометне озеп,ойлэргэ улем язулары килгэндэ?Лэкинхалык уз-узен аямады.корэште. «Барысы да фронт очен!Барысы да жину очен !»-бу лозунг аларнын коралына эйлэнде.

А.б. Жину зур корбаннар талэп итте.Татарстаннын 560 меннэн артык улы хэм кызы илне сакларга китте, аларнын 250 меннэнартыгы кире эйлэнеп кайта алмады.Безнен авылнын 65 ир –егете сугыш кырында ятып калды.Аларны мэнгелэштеру-безненизге бурычыбыз,вожданыбыз,намусыбыз эше.Аларнын якты истэлеге алдында яна буын баш ия.Тыныч йоклагыз батырлар.(Музыка астында факел тотып малайлар керэ.мэнгелек ут кабына).

А.б. Зур сынаулы еллар килгэн чакта

       Беленэ икэн кемнен кемлеге

       Бер минутлык тынлык белэн

       Искэ алыйк буген без сезне.

(Метроном тавышы)

Номер:

А.б. Тан жиллэре

         Арыш башларыннан

         Чык бортеген коеп искэндэ жил

          Тыныч кунел белэн колхозчылар

          Жырлый-жырлый эшкэ киткэндэ

          Кара дингез остен тан нурлары

          Ал яктылык белэн япканда-

          Фашист пиратлары илебезнен

           Гадел тынычлыгын боздылар.

А.б.  Завод моржаларын алсулатып

         Аткан чакта сызылып алсу  тан

         Кондэгечэ тыныч хезмэт белэн

          Шаулаганда безнен кин Ватан.

          Кондэгечэ колхоз кырларында

          Башланганда шундый кызу эш

          Котырган эт-гитлер

           Безгэ каршы ачты зур сугыш.

А.б.Тыныч хезмэт дэрте белэн янып, илен янадан-яна унышлар белэн куандырып торган халык туфрагына ГитлерГерманиясенен кара тэреле танклары урмэлэде,авылларыбыз,шэхэрлэребез остендэ бомбалар,туплар шартлады.Халкыбызбердэм булып дошманга каршы кутэрелде.

А.б. Походка киткэндэ куп газап чиксэ дэ,

        Сыкранмый сугышчы йорэге.

        Дошманны бетеру,тынычлык китеру-

         Шул анын кыйммэтле булэге.

Номер:

А.б. Актарылды Идел далалары

         Жир утланды аяк астында

          Сталинград янды,яраланды

          Яшэде ул кол хэм ташында.

А.б. Мамай курган кебек ,курган бармы?

         Дэхшэтлэрен кургэн ,уткэргэн?!

          Кукрэгенэ басып шул курганнын

           Ватан-ана кылыч кутэргэн.

А.б. Ул кутэргэн кылыч калсын иде

         Шул коенэ-чапмый янадан:

          Купме генэ тыныч дисэк тэ без-

           Сызланулар китми ярадан.

А.б.   Онытмыйк Жину батырларын,

           Алар очен улем юк жирдэ!,,,,

           Буыннардан-буыннарга кучэ

            Батырларнын  гомере жыр булып.

             Илне яратудан остен хис юк

              Чын батырлык- илгэ тугрылык

А.б.Бергэ чыгып киттек без авылдан

        Озын юлга ярсу ак атта

         Кайнар сою туган ил хакына

         Атылып кердек утка-дэхшэткэ

А.б. Европанын торле почмагында

        Кыелдылар япь –яшь гомерлэр

        Безнен арттан купме кала килде

        Чит-ят жирдэ изге каберлэр.

А.б. Кайтмаса да туган якларына

        Калсалар да чит-ят жирлэрдэ.

         Алар хаман хэтер турендэ,

        Исэннэрнен изге жырында.

Номер:

А.б. Киткэн улын котеп хаман да

        Тон йокламый чыга аналар.

         Кайтмый хаман ,кайтмый балалар

         Хэтерлэтеп канлы елларны,

          Хэйкэллэрдэ утлар яналар

          Йорэклэрдэ сыкрый яралар.

 А.б. Бер кайтырбыз диеп киткэн юлдан

         Китсэлэр дэ,алар кайтмады.

          Алар очен бары жиллэр генэ

           Ачып –ябып йори капканы.

А.б. бер кайтмасак .бер кайтырбыз дип китсэлэр дэ купме авылдашларыбыз туган туфрагын куру бэхетенэ ирешэалмады.Алар еракта мэнгелек йокыга талдылар.Туган жирлэре очен башларын салган бу батырларны онытырга безненхакыбыз юк.Алар безнен белэн,безнен арада.

Номер:

 А.б. Куз яшьле ,кан коюлы рэхимсез сугышларнын снонгы бэрелешлэреннэн безне ярты гасырдан артык вакыт аерып тора.60нчы мэртэбэ туган жиребезгэ чэчэкле,сандугачлы тыныч яз килэ.Дэхшэтле сугыш еллары никадэр ерагая барса да,халыкбатырлыгынын боеклеге,фашизмны жинунен донья кулэмендэге тарихи эхэмияте безнен кунеллэргэ шулкадэр якынаябара.Еллар уза.ветераннар сафы елдан-ел сирэгэя бара.

А.б. Узенен утлы сулышы белэн гамэлдэ хэрбер гаилэгэ кагылып уткэн ул авыр еллар турында халкыбыз беркайчан даисеннэн чыгармаячак.Кадерле ветераннарыбызны,тынычлык алып килгэн сугышчы-жинуче,тыл ветераннарын кабат-кабатданлыйбыз.Аларга иминлек,ныклы сэламэтлек,озын гомер телибез.

А.б. Олкэн буын!

        Сезнен буын нигез салган,саклап калган

         Рэхэт илдэ яшибез без жырлап кына

          Сезнен буын бу тормышны тозегэн буын

          Безнен конгэ куанып яши тыйнак кына.

Номер:

А.б. Сугышта калды,безнен егетлэр ,

        Сагыну-сагыштан кипте желеклэр….

         Шат елмайсак та, ут яна .эчтэ….

         Безнен кунеллэр бик нечкэ…нечкэ…

А.б. Эшкэ бирдек без йорэк ярсуын,

         Йорэк янганда эчтек кар суын…

          Тал-чыбык иде безнен дэ буйлар,

          Утте гомерлэр,булмады туйлар…

           Сугышта калды безнен егетлэр,

           Куз яше булып акты ометлэр.

А.б. Ил бэхете очен мэхэббэтлэрен корбан итеп,гомер козлэрен ялгызлыкта каршылаучы кызларыбыз аерым берхормэткэ,ихтирамга лаек.

А.б. Гаилэ бэхетен икенче урынга куеп,илгэ-жиргэ хезмэт иткэн кыз-эбилэргэ рэхмэтлебез.

Номер:

А.б. 60 ел илебез куге аяз!

        Сугыш беркайчан да булмаска тиеш.

         Я,эйтегез,сугыш кемгэ кирэк икэн?

         Хэр адэмнен газиз башы башы бит бер генэ,

          Бу доньяда безне соеп кеше иткэн

          Якты,изге жэннэтебез –тик жир генэ!

А.б. Саклыйк бергэ газиз туган якны,

         Бу жирдэ без исэн чагында.

          Хэр ел саен шаулап чэчэк атсын

           Голбакчалар артсын тагын да!

    Номер:

А.б. Ал нурларга торенеп кояш байый

        Уткэн юллар килэ кунелгэ

         Жинулэрне яулап алган коннэр

         Онытылмас гомер-гомергэ.

А.б. Еллар,коннэр утэ,гомер утэ

        Доньяда бер нэрсэ дэ бакый тугел

         Тарсынмыйча яшик бер-беребезне

         Донья иркен,иркен булсын кунел.

Номер:

А.б. Безгэ гомер бирэ вакыт.

        Уз чамасын узе белеп

         Гомер уза,хэтер кала

          Хэтер белэн без мэнгелек!(икесе бергэ)

А.б. Тэмле булсын теллэр,якты булсын йозлэр

         Сэламэтлек сезгэ,тыныч гомер сезгэ

          Очрашырга язсын безгэ,курешергэ

           Килер конебездэ.

А.б. Кичэбезне дуслар тэмамлыйбыз,

         Хушлашабыз инде бугенгэ.

        Сау булыгыз якты моннар,

         Тыныч тормыш калсын кунелдэ

          Тыныч кына торсын заманалар

          Имин генэ булсын доньялар.

А.б. Сау булыгыз!!!( икесе бергэ)

                               

                            Татар теленнән  тест      3 класс  (3 чирек)

                                      1 вариант

1.Кайсы рәттәге сүзләрдә азаз саны белән хәреф саны туры килә?

а) таш, ял;

б) бал, сак;

в) чия, юк.

2. Кушма сүзләрдән торган рәтне белгелә:

а) карабодай, Агыйдел;

б) ашъяулык, баллы;

в) билбау, әти-әни

3. Ялгызлык исемнәр рәтен тап:

а) Сарбай, эт, Казан

б) Галиев, малай, кабан;

в) Яр Чаллы, Урал, Кабан күле.

4. Исемнәр рәтен  табыгыз:

а) кара, матур, ямьле ;

б) эшли, бара,көлә;

в) өстәл, китап, урындык.

5.  Әнә керпе гөмбә җыя.

     Бу җөмләнең  баш  кисәкләре кайсы?

а) Гөмбә  җыя .

б) Керпе җыя.

в) Әнә  җыя.

6.  Татар телендә  ничә  килеш бар?

                   а) 3                б) 5                       в) 6

7. Бу  сүзләр  нинди  килештә: китапка, әнигә, песигә

а) баш килеш

б) юнәлеш килеше

в) төшем килеше

8. Сыйфатлар рәтен  табыгыз:

а) кечкенә, озын, нечкә

б) мин, син, ул

в) агулы, тоз, бал

9. Сыйфатның  ничә  дәрәҗәсе була?

                   а) 4                6) 2                     в) 3

10.Мәкальне дәвам ит:

      Ерак куйсаң, ____________________________________________

11. Үзең белгән 2 шагыйрьне яз.__________________________________________________

12.”Яз” темасына 3 җөмлә язарга.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

                            Татар теленнӘн  тест      3 класс  (3 чирек)

                                      2 вариант

1.Кайсы рәттәге сүзләрдә азаз саны белән хәреф саны туры килә?

а) кашык, өстәл;

б) елга, юк;

в ) нәкъ, чәчәк.

2. Кушма сүзләрдән торган рәтне белгелә:

а)кулъяулык, җир-су;

б)ташбака, карабодай;

в) бала-чага,каеннар

3. Уртаклык исемнәр рәтен тап:

а) Мырауҗан, песи, Татарстан

б) урам, ил, исем

в) Азат, Казан, Кабан күле

4. Исемнәр рәтен  табыгыз:

а) елмая, укый, кисә;

б) эт, каен,юлбарыс;

в) чибәр,бәләкәй, биек

5.  Урал таулары артыннан кояш чыга.

     Бу җөмләнең  баш  кисәкләре кайсы?

а) Кояш чыга.

б) Урал таулары.

в) Таулары чыга.

6 .Татар телендә  ничә  килеш бар?

                   а) 7                б) 6                       в) 5

7. Бу  сүзләр  нинди  килештә:  малайның, чиләкнең, юлның

а) иялек килеше

б) юнәлеш килеше

в) төшем килеше

8. Сыйфатлар рәтен  табыгыз:

а) бара,көлә, елый;

б) зәңгәрсу, яшел, тозлы;

в) әни, кул, гөл

9. Сыйфатның  ничә  дәрәҗәсе була?

                   а) 7                6) 3                     в) 4

10.Мәкальне дәвам ит:

      Иле барның,  _______________________________

11.Үзең белгән 2 шагыйрьне яз.________________________________________________

12. ”Кыш” темасына 3 җөмлә язарга.

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
                             

Внеклассное мероприятие "Чистота – залог здоровья". 3-й клас

Тип мероприятия: интегрированный.

Цели и задачи.

·         Развитие речи учащихся, расширение знаний и кругозора по данной теме.

·         Привитие санитарно-гигиенических норм на занимательном материале.

·         Учить участвовать в беседе, отвечать на вопросы, дополнять высказывания одноклассников.

Коррекционные цели.

·         Развитие экспрессивной стороны речи, памяти, произвольного внимания, закрепление и развитие артикуляционных навыков учащихся, автоматизация поставленных звуков в связной речи.

·         Развитие эмоциональной сферы личности ребенка, творческих способностей, оздоровительной культуры, нравственной и эстетической культуры.

·         Воспитание гуманитарной культуры.

Преобладающие методы: объяснительно-иллюстративный, творческий метод.

Оборудование.

·         Пословица “Чистота – залог здоровья”.

·         На столике: полотенце, зубной порошок, зубная щетка, мыло.

·         Словарное слово “полотенце”.

·         Стенд “Веселая зарядка”.

·         Заставка “Поле чудес”.

·         Стенд “Мойдодыр. Мир глазами детей”.

·         Портрет К. И. Чуковского.

·         Шапочка Мойдодыра.

·         Презентация по сказке “Мойдодыр” (мультимедийное сопровождение).

·         Мультипликационный фильм “Мойдодыр”.

Ход мероприятия

I. Организационный момент.

Вступительное слово учителя о важности соблюдения гигиенических норм.

II. 1) Введение в тему – загадки о предметах гигиены (на столе представлены ответы к загадкам – полотенце, зубные порошок и щетка, мыло).

Учащиеся, отгадывая загадку, подходят и берут нужный предмет, называя его.

Загадки

“Хвостик из кости 
А на спинке щетинка”. Зубная щетка

“Когда со мною умываются
То слезы проявляются”. Мыло

“Я не сахар, не мука,
Но похож на них слегка.
По утрам всегда я
На зубы попадаю”. Зубной порошок

“Гладкое, полосатое, мягкое и лохматое
Всегда ты со мною,
Когда руки мою”. Полотенце

2) Словарная работа со словом “полотенце”.

3) “Веселая зарядка”.

- Выполнение артикуляционных упражнений:

“Чашечка”, “Качели”, “Катушка”… (используется стенд с представленными стихами для каждого упражнения).

4) Фонетическая зарядка.

Дети называют звук, соответствующий предмету, явлению с правильной артикуляцией:

“едет машина” - “ш”,

“жужжит жук” - “ж”,

“летит самолет” - “л”,

“лопнул шарик” - “с”,

“звенит комар” - “з”,

“барабанит барабан” - “т”.

5) Речевка проговаривается хором.

Цель: установка на правильное проговаривание звуков.

- Мы будем разговаривать.
Мы будем выговаривать
Так правильно, так внятно,
Чтоб было всем понятно.

6) Проговаривание чистоговорок детьми на звуки, которые они автоматизируют с логопедом.

- Не жалела мама мыла
Мама Милу мылом мыла.

- Ша – ша – ша – мама моет малыша.
Становись скорей под душ
Смой с ушей под душем тушь.
После душа вытрись суше.

- Этой щеткой чищу зубы.
Этой щеткой башмаки.
Этой щеткой чищу брюки,
Все три щетки мне нужны.

- Чисти зубы, чисти зубы
И снаружи, и внутри
Не болели, чтоб они.

III. Физминутка.

Имитация движений, действий по теме “Утро”. Гигиенические занятия (расчесывание, умывание, чистка зубов, утренняя гимнастика).

IV. “Поле чудес”.

– Дети, поднимите руку, кто видел телевизионную игру “Поле чудес”?

– А кто ее любит?

Давайте в эту игру поиграем.

- Я загадаю слово из 8 букв, начинается оно на букву “М”, заканчивается на “р”.

V. Работа со стендом “Мойдодыр”.

- Правильно, так называется сказка К. И. Чуковского (портрет), по которой мы делали рисунки, расскажем ее.

Сели красиво.

VI. Презентация по сказке “Мойдодыр”. (Приложение 1)

– У нас сегодня будет свой Мойдодыр (шапочка).

Учитель показывает слайды, а дети рассказывают отрывки из стихотворения.

VII. Просмотр мультфильма “Мойдодыр”.

<Приложение 2 не представлено, т.к. превышает допустимый для публикации объем, находится у автора>

VIII. Заключительная часть мероприятия.

- Чистота это одно из главных условий здоровья человека.

Читаем пословицу хором “Чистота – залог здоровья”.

                

Татар теленнән тестлар . 3 класс 

Тест №1 

Телнең сүз байлыгы. “Бер мәгънәле һәм күп мәгънәле сүзләр” 

1.Алынма сүзләр: 

а)башка телләрдән кергән сүзләр 
б)татар сүзләре 
в)рус сүзләре 

2.Дәрес,дус,нәүрүз,стакан,сәгать,мич,кровать: 
а)татар сүзләре 
б) алынма сүзләр 
в)рус сүзләре 

3.Аңлатмалы сүзлекләрдә 
а) сүзләрнең дөрес язылышы күрсәтелә 
б) сүзләрнең мәгънәләре аңлатыла 
в) сүзләрнең дөрес әйтелеше күрсәтелә 

4.Орфографик сүзлекләрдә 
а) сүзләрнең дөрес язылышы күрсәтелә 
б) сүзләрнең кайсы телгә ничек тәрҗемә ителүе бирелә 
в) сүзләрнең дөрес язылышы күрсәтелә 

5. Күп мәгънәле сүзләр: 
а) әни,балык,әти,ботак,балан. 
б)баш,алма,алтын,ботка,борын. 
в) күз,өстәл ,бабай,әби,бала. 

6.Алма сүзе кайсы очракта күчерелмә мәгънәдә кулланыла? 

а)Бит алмалары кызарган. 
б)Кәрзингә алма җыябыз . 
в)Күз алмаларыңны сакла! 






Тест №2 

«Охшаш мәгънәле сүзләр,капма-каршы мәгънәле сүзләр,әйтелешләре 
Һәм язылышлары бертөрле, мәгънәләре башка сүзләр”темасына. 

1. Охшаш мәгънәле сүзләр 
а)омонимнар 
б)синонимнар 
в)антонимнар 


2.Кайнар ,эссе,кызу,җылы: 
а)омонимнар 
б)синонимнар 
в)антонимнар 

3. Капма-каршы мәгънәле сүзләр 
а)омонимнар 
б)синонимнар 
в)антонимнар 

4. Әйтелешләре һәм язылышлары бертөрле, мәгънәләре башка сүзләр 
а)омонимнар 
б)синонимнар 
в)антонимнар 

5. Омонимнар 
а)зур,дәү,олы 
б)ай,кара,ал,яз. 

6. Капма-каршы күренешләрне ,уңай һәм тискәре якларны чагыштырып сурәтләү өчен кулланыла: 
а)омонимнар 
б)синонимнар 
в)антонимнар 





Тест №3 

“Сүз төзелеше. 
Сүз ясалышы” темасына 

1.Сүзләр нәрсәләрдән төзелә? 
а ) авазлардан 
б ) җөмләләрдән. 

2.Тамыр ул- 
а) башка мәгънәле кисәкләргә бүленә. 
б) сүзнең төп мәгънәсен аңлата һәм башка мәгънәле кисәкләргә бү- 
ленми. 

3.Тамырдаш сүзләр дип 
а)бер тамырдан ясалган 
б) бер тамырдан ясалып,яңа мәгънә белдерә торган сүзләр атала. 

4.Кушымчалар 2 төрле була: 
а)калын һәм нечкә 
б)яңгырау һәм саңгырау 

5.Сүз ясагыч кушымчалар 
а)җөмләдә бер-берсенә бәйләү өчен кулланыла. 
б)яңа сүз ясау өчен кулланыла 

6.Кушымчалар ялгап,яңа сүз барлыкка килде : 
а)көчле,юлдаш,яшьтәш,кискеч 
б) көчне,юлда,яшьтә,кисә. 

7.Бәйләгеч кушымчалар: 
а)-гыч/-геч,-лы/ле,-ма/мә 
б)-га/гә,-лар/-ләр,-ны/-не 

8.Кушма сүз дип атала: 

а) сүз ясагыч кушымча ялганып ясалган сүз. 
б)ике сүз кушылып ясалган сүзләр 



Тест №4 . 
“Исем”темасына. 

1.Исем дип нинди сүзләргә әйтелә? 

А)предметны белдергән сүзләр; 
Б)эшне белдергән сүзләргә . 

2.Исем нинди сорауларга җавап булып килә? 

А)нинди?кайсы? 
Б)кем?нәрсә? 

3.Ялгызлык исемнәр дип нинди исемнәргә әйтелә ? 

А)кешеләрнең ,бер төрдән булган предметларның,күренешләрнең берсенә генә бирелгән исемнәргә; 
Б) бер төрдән булган предметларның барысы өчен дә бирелгән исемнәргә. 

4.Җөмлә эчендә ялгызлык исемнәр ничек языла? 

А)юл хәрефеннән; 
Б)баш хәрефтән. 

5.Түбәндә бирелгән исемнәр уртаклык исемнәргә керәләр: 

А)Хәкимов,Зөя елгасы,Корбан бәйрәме,”Сабантуй”газетасы; 
Б)фамилия,бәйрәм,елга,күл,агач. 

6.Җөмлә эчендә уртаклык исемнәр ничек языла? 

А)юл хәрефеннән; 
Б)баш хәрефтән. 





Тест №5 . 

“Исемнәрнең берлек һәм күплек санда килүе.Исемнәрнең килеш белән төрләнүе”темасына. 

1.Түбәндәге исемнәр берлек санда килә: 

А)китаплар,төннәр,куллар. 
Б)урман,җил,буран. 

2.Түбәндәге исемнәр күплек санда килә: 

А)машиналар,чишмәләр, 
Б)җыр,алмагач. 

3)Түбәндәге исемнәргә -нар,-нәр кушымчалары ялгана: 

А)җиң,йомран,чирәм. 
Б)шар,каеш,кыяр. 

4)Татар телендә ничә килеш бар? 

А)7 
Б)6 

5)Төшем килешенең кушымчалары нинди? 

А)кемне?нәрсәне? 
Б)кемнең?нәрсәнең? 

6)-ка,-кә кушымчалары кайсы килешне белдерә? 

А)ур.-в.к. 
Б)ю.к. 

7)-нан,-нән кушымчалары кайсы килешне белдерә? 

А)ч.к. 
Б)и.к. 





Тест №6. 
“Фигыль”темасына. 

1 .Фигыль дип атала? 
А)предметны белдергән сүзләр; 
Б)эшне белдергән сүзләргә ; 
В)билгене белдергән сүзләр. 

2.Фигыль җөмләдә : 
А)ия булып килә; 
б)хәбәр булып килә; 

3.Хәрәкәтне белдерә торган фигыльләр : 
А)тегә,казый,әрчи,яза; 
Б)сикерә,бара,йөгерә,оча; 
В)йоклый,уйлый,ярата; 

4.Хәлне белдерә торган фигыльләр : 
А)чигә,пешерә,үтүкли; 
Б)арыган,туңа. 
В)шуыша,йөгерә,сикерә; 

5.Эшне белдерә торган фигыльләр : 
А)уйлый,аңлый; 
Б)йөзә,йөри,бара; 
В)чүпли,ясый,яза,чистарта; 

6.Язасың фигыле ничәнче затта,нинди санда килә? 
А)Iзат,берлек санда; 
Б)II зат,күплек санда; 
В)III зат,күплек санда. 

7.Эшлиләр фигыле ничәнче затта,нинди санда килә? 
А)Iзат,берлек санда; 
Б)II зат,күплек санда; 
В)III зат,күплек санда. 

8.Алмады фигыле: 

А)юклыкта; 
Б)барлыкта килә. 



Тест №7. 
“Хикәя фигыльнең заман белән төрләнеше”темасына. 

1.Үткән заман хикәя фигыльнең сораулары: 

А)нишләр?нишләячәк? 
Б)нишләде?нишләгән? 
В)нишли? 

2.Язмадым фигыле: 

А)юклыкта; 
Б)барлыкта килә. 

3.Укыдык фигыле: 

А)Iзат, күплек санда; 
Б)II зат,күплек санда; 
В)III зат,берлек санда. 

4.Тапмаган фигыле: 

А)Iзат ,берлек санда; 
Б)II зат,күплек санда; 
В)III зат,берлек санда. 

5.Үткән заманда-ды,-де кушымчалары ялгана: 

А)сузыкларга һәм яңгырау тартыкларга беткән фигыльләргә 
Б) саңгырау тартыкларга беткән фигыльләргә. 

6.Үткән заманда-кан,-кән кушымчалары ялгана: 

А) саңгырау тартыкларга беткән фигыльләргә. 
Б) яңгырау тартыкларга беткән фигыльләргә . 

7.Хәзерге заман хикәя фигыльнең сораулары: 

А)нишләр?нишләячәк? 
Б)нишләде?нишләгән? 
В)нишли? 

8.Кисәсең фигыле түбәндәгечә төрләнә: 

А)Iзат ,берлек санда; 
Б)II зат, берлек санда; 
В)III зат,күплек санда. 

9.Юклыкта хәзерге заман хикәя фигыленә түбәндәге кушымчалар ялгана: 

А)-мый,-ми 
Б)-ма,-мә. 

10.Киләчәк заман хикәя фигыльнең сораулары: 

А)нишләр?нишләячәк? 
Б)нишләде?нишләгән? 
В)нишли? 

11.Язарсыз фигыле түбәндәгечә төрләнә: 

А)Iзат , күплек санда; 
Б)II зат, күплек санда; 
В)III зат, берлек санда. 

12.Киләчәкмен,киләчәксең фигыльләре зат-сан белән төрләнгәндә: 

А)калын төрләнештә 
Б)нечкә төрләнештә 


Тест №8 . 
“Сыйфат” темасын кабатлау. 

1.Сыйфатлар нәрсә белдерәләр? 

А)предметны белдергән сүзләр; 
Б)эшне белдергән сүзләргә ; 
В)билгене белдергән сүзләр. 
2.Сыйфатның сораулары: 

А)нинди?кайсы? 
Б)кем?нәрсә? 
В)нишли?нишләде? 

3.Сыйфатлар җөмләдә түбәндәге сүз төркеме белән бәйләнеп киләләр: 
А) фигыльгә; 
Б)исемгә. 

4.Сыйфатлар җөмләдә: 

А)ия; 
Б)иярчен кисәк; 
В) иярчен кисәк,хәбәр. 

5.Форманы белдергән сыйфатлар: 

А)кышкы,җәйге,кичке,иртәнге; 
Б)түгәрәк,озын,кәкре,кыска; 
В) ак,сары,кара,яшел; 

6.Табигать күренешләренең билгеләрен белдергән сыйфатлар: 
А)ачы,төче,татлы,баллы; 
Б)усал,шаян,куркак,кыю. 
В)буранлы,җилле,аяз,яңгырлы. 

7.Антоним сыйфатлар: 
А)матур-ямьсез,яшь-карт,җиңел-авыр,ачы-төче; 
Б)матур-ямьле,чиста-пөхтә,акыллы-зирәк. 



Тест №9 . 
“Алмашлыклар” темасына. 

1. Алмашлыклар җөмләдә түбәндәге сүз төркемен алмаштырып киләләр. 
А) сыйфатны; 
Б) фигыльне; 
В) исемне. 

2. I зат алмашлыклары: 
А)син,сез; 
Б)мин,без; 
В)ул,алар. 

3.II зат алмашлыклары: 
А)син,сез; 
Б)мин,без; 
В)ул,алар. 

4. III зат алмашлыклары: 
А)син,сез; 
Б)мин,без; 
В)ул,алар. 

5.Минем,синең,аның алмашлыклары түбәндәге килештә: 
А)баш килеш; 
Б)иялек килеше; 
В)юнәлеш килеше. 

6.Безне,сезне,аларны алмашлыклары түбәндәге килештә: 
А)чыгыш килеше; 
Б)төшем килеше; 
В)урын-вакыт килеше. 

7.Аңа,аңар,аңарга түбәндәге алмашлыкларның төрдәшләре: 
А)син 
Б)мин 
В)ул 



Тест №10 . 
“Кисәкчәләр” темасына. 

1. Кисәкчәләр сүзләргә 

А)кушылып языла; 
Б) кушылып язылмый. 

2.Кайсы очракта кисәкчәләр бар? 

А)китап та,түтәлләр дә,яулык та; 
Б)китапта,түтәлләрдә,яулыкта; 

3.Калын әйтелешле сүз янында 

А) Калын әйтелешле кисәкчәләр килә; 
Б) Нечкә әйтелешле кисәкчәләр килә. 

4.Саңгырау тартыкларга беткән сүзләр янында 

А)яңгырау тартык аваздан башлаган кисәкчәләр килә; 
Б)саңгырау тартык аваздан башлаган кисәкчәләр килә. 

5.Тиешле кисәкчә кайсы очракта дөрес куелган? 

А)Без кече яшьтән соң эшкә өйрәнеп үсәбез. 
Б)Без кече яшьтән үк эшкә өйрәнеп үсәбез. 

6.Кайсы очракта язма дөрес? 

А)Кечкенә генә җил капка 
Ачыла да ябыла. 

Б)Кечкенә генә җил капка 
Ачылада ябыла. 



Тест №11. 
“Җөмлә” темасына. 

1.Җөмлә нәрсәне белдерә? 
А)Җөмлә тәмамланган уйны белдерә. 
Б) Җөмлә сүзләрне белдерә. 

2.Җөмлә нәрсәләрдән төзелә? 

А). Җөмлә сүзләрдән төзелә. 
б) Җөмлә иҗекләрдән төзелә 

3.Иң кечкенә җөмлә ничә сүздән тора? 
А)1 
Б)2 
В)3 

4.Дөрес җавапны эзләп ал. 

А)Тыныч тавыш белән әйтелгән җөмлә ахырына сорау билгесе (?)куела. 
Б)сорауны эченә алган җөмлә ахырына нокта (.)куела. 
В)көчле тойгыны белдергән җөмлә ахырына өндәү билгесе(!) куела. 

5.Ия дип 
А)Кем?яки нәрсә?соравына җавап булып килгән һәм эшне белдергән 
сүзләр; 
б) )Кем?яки нәрсә?соравына җавап булып килгән һәм эш үтәүчене белдергән 
сүзләр атала. 

6.Хәбәр дип 
А)нишли?нишләде?нишләгән?нишләр ?сорауларына җавап булып килгән 
Һәм иянең эшен белдергән сүзләр. 
Б)нинди?кайсы?сорауларына җавап булып килеп,предметның билгесен белдергән сүзләр. 

7.Болында яшел чирәмнәр үсә.Әлеге җөмләдәге сүзләрнең бәйләнешен схемага салып тикшерү кайсы очракта дөрес: 
А)чирәмнәр күренә 
(нәрсәләр?) (нишли?) 
болында(кайда?) яшел(нинди?) 

б) чирәмнәр күренә 
(нәрсәләр?) (нишли?) 
яшел(нинди?) болында(кайда?) 


Тест №12. 
“Җөмлә кисәкләре” темасына. 

1. Җөмлә кисәкләре дип 
А)җөмләдәге сүзләр 
Б)кушымчалар атала. 

2. Җөмләнең баш кисәкләре : 
А)ия белән хәбәрдән башка кисәкләр; 
б)ия белән хәбәр. 

3. Җөмлә кисәкләрен билгеләү түбәндәге тәртиптә башкарыла: 
А)иң элек баш кисәкләр билгеләнә; 
А)иң элек иярчен кисәкләр билгеләнә; 

4.Ия түбәндәге сорауларга җавап булып килә: 
А)Кем?яки нәрсә? 
Б)нишли?нишләде?нишләгән?нишләр ? 

5.Ия күбесенчә кайсы сүз төркеме белән белдерелә? 
А)алмашлык 
Б) фигыль; 
В) исем. 


6.Хәбәр түбәндәге сорауларга җавап булып килә: 
А)Кем?яки нәрсә? 
Б)нишли?нишләде?нишләгән?нишләр ? 

7.Хәбәр күбесенчә кайсы сүз төркеме белән белдерелә? 
А)алмашлык 
Б) фигыль; 
В) исем. 

8.Белән,кадәр,хәтле,өчен,соң,буенча,таба,аша,төсле сүзләре : 

а)кисәкчәләр 
б)бәйлекләр. 



Тест №13. 
“Җәенке һәм җыйнак җөмләләр.Сүзтезмәләр. ” темасына. 

1. Җыйнак җөмләләр: 
А)баш кисәкләрдән 
Б) баш кисәк+иярчен кисәк ләрдән тора. 

2. Җәенке җөмләләр: 
А)баш кисәкләрдән 
Б) баш кисәк+иярчен кисәкләрдән тора. 

3.Түбәндәге җөмләләрнең кайсысы җәенке җөмлә: 
А)Сыерчыклар килде. 
Б)Көтеп алган сыерчыклар без ясаган ояларга килде. 

4.Кайсы җөмлә тулырак,матурырак? 
А)җәенке ; 
б)җыйнак . 

5.Сүзтезмәдә сүзләр 
а) үзара бәйләнеп киләләр; 
б)бер-берсенә бәйләнеп килмиләр. 

6.Җир эшкәртү,ашлык чәчү,мисал эшләү,өй җыештыру,алма ашау сүзтезмәләре түбәндәге сүз төркемнәреннән ясалган. 
А)сыйфат,исемнән. 
Б)исем,фигыльдән. 

7. Сыйфат һәм исемнән торган сүзтезмәләр: 
А)матур алка,җылы җил,салкын төн,тәмле күмәч 
Б)тиз эшләү,ашыгып язу,кычкырып уку,тәмләп ашау. 



Тест №14 
“Текст.Тема.План.”темасына. 

1 .Телдән әйтелгән сөйләм: 

А)Язма сөйләм; 
Б)Әйтмә сөйләм 
В)Туры сөйләм 

2.Изложение,шигырь тексты,дәреслектәге күнегүләр: 

А)Текст; 
Б)Әйтмә сөйләм. 
В )Язма сөйләм; 
3.Текстта алда нәрсә турында сүз барачагы ачыклана: 

А)төп өлештә 
Б)башлам(кереш)өлештә. 
В ) йомгаклау 
4.Текстта тема ачыла: 

А)төп өлештә 
Б)башлам(кереш)өлештә. 
В)йомгаклау(бетем)өлештә. 

5.Текстның эчтәлегенә йомгак ясала. 
А )башлам(кереш)өлештә. 
Б ) йомгаклау(бетем)өлештә. 
В)төп өлештә.